Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym była i jest dużym wyzwaniem dla wielu rodziców i osób sprawujących opiekę nad swoimi bliskimi. Dyrektywa UE nr 2019/1158, zwana Dyrektywą work-life balance powstała również po to, aby rozwiązać problem braku równowagi w obowiązkach opiekuńczych między kobietami a mężczyznami.
Zawiera wiele kwestii dotyczących równości w miejscu pracy. W Polsce pozostał tylko rok do jej wdrożenia. Jak poradzą sobie pracodawcy z jej wdrożeniem? To jeszcze wielka niewiadoma.
Większa rola ojców w opiece nad dziećmi
W wielu przypadkach matki rezygnują z pracy, bo nie mogą jej pogodzić z opieką nad dziećmi. Twórcy nowej dyrektywy unijnej chcą rozwiązać ten problem, przekazując również część obowiązków opieki nad dziećmi mężczyznom. Podkreśla się w tym miejscu niedostateczną reprezentację kobiet w zatrudnieniu.
Rozwiązania przyjęte w Dyrektywie nr 2019/1158 bez wątpienia promują i ułatwiają matkom powrót do pracy po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim. Wspierają także udział kobiet w rynku pracy oraz równy podział obowiązków opiekuńczych między mężczyznami i kobietami.
Nowe rozwiązania prawne mają bowiem na celu wczesne budowanie relacji ojców z dziećmi. Wyraźnie nakazują bowiem, aby co najmniej 2 miesiące urlopu rodzicielskiego były dostępne dla każdego z rodziców wyłącznie i aby nie mogły zostać przeniesione na drugiego z nich. Ponadto, pracodawcy będą musieli zezwolić na korzystanie z urlopu rodzicielskiego w elastycznych formach, na przykład w niepełnym wymiarze godzin.
Warto zauważyć, że dyrektywa nie zajmuje się jednak wieloma kwestiami, na przykład wyjaśnieniem praw osób prowadzących działalność na własny rachunek.
Elastyczny czas pracy
Pracodawców i pracowników czekają spore zmiany. Nowa Dyrektywa wymaga bowiem od państw członkowskich zapewnienia pracownikom posiadającym dzieci w określonym wieku – do co najmniej ośmiu lat – oraz opiekunom możliwości elastycznej organizacji pracy. Pracownicy będą mogli wrócić do poprzedniego trybu pracy na koniec uzgodnionego okresu. Czas trwania takiej elastycznej organizacji pracy może być ograniczony w rozsądny sposób, niestety dyrektywa nie precyzuje, co to oznacza. Daje to oczywiście dużą swobodę ustawodawcom prawa krajowego.
Ustawodawca unijny zauważa również problem sprawowania opieki nad dorosłym, lecz niesamodzielnym już członkiem rodziny. Społeczeństwo się starzeje i już nie tylko dzieci wymagają opieki. Nowością jest bowiem 5 dni urlopu opiekuńczego w roku dla pracowników, którzy opiekują się osobiście krewnym lub inną osobą mieszkającą w jednym gospodarstwie domowym w związku z poważnymi problemami medycznymi. Względy medyczne każde z państw UE określa samodzielnie.
Kolejnym udogodnieniem dla pracowników będzie czas wolny od pracy z powodu siły wyższej, np. pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem. Nie jest jednak jasne, czy za czas wolny pracownik otrzyma wynagrodzenie.
Bardzo istotną kwestią jest to, że Dyrektywa chroni przed zwolnieniem pracowników, którzy będą korzystać z prawa do urlopów lub występować o elastyczną organizację pracy. Jeśli pracodawca będzie chciał zwolnić pracownika, będzie musiał wykazać, że zwolnienie nie nastąpiło z ww. powodów.
Wyzwania pracodawców
Nadchodzące zmiany sprawiają, że pracodawcy staną przed dużymi wyzwaniami – będą musieli tak zorganizować pracę, aby dostosować się do osobistych potrzeb i preferencji pracowników będących rodzicami lub opiekunami. Narzędziami pracodawców będą:
- praca zdalna,
- elastyczny rozkład czasu pracy lub
- zmniejszenie etatu.
Dziś wszystko jest w sferze dyskusji, a realne problemy dla właścicieli firm pojawią się wraz z wejściem w życiu nowego prawa. Życie jest zwykle barwniejsze, niż przewidują to ustawy, więc z pewnością czeka ich wiele nieprzewidzianych trudności.
Niektóre firmy, które otworzą się na większe możliwości elastycznej pracy pracowników, będą prawdopodobnie zatrudniały dodatkowe osoby, które zapewnią ciągłość pracy. Po powrocie pracownika do pracy w pełnym wymiarze godzin pracodawca będzie chciał zakończyć współpracę z osobą zatrudnioną na czas zastępstwa lub w innej formie. W wielu przypadkach takie sytuacje będą wiązały się z kosztami dla pracodawców. Pojawi się również ryzyko roszczeń z zakresu prawa pracy.
Zmiana prawa, a może coś więcej?
Czasy się zmieniają, a elastyczny system pracy jest coraz bardziej popularny zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Z pewnością wciąż będzie odgrywał ważną rolę, aby zapewnić pracownikom lepszą równowagę między życiem zawodowym i prywatnym. Wyzwaniem będzie na pewno efektywne działanie firm w tych warunkach.
Warto podkreślić, że firmy, które szybko zapewnią możliwość elastycznej pracy swoim pracownikom, będą miały lepszą pozycję i opinię na rynku pracy.
Dyrektywa jest krokiem we właściwym kierunku na rzecz równości w miejscu pracy. Przyniesie także poprawę równowagi między życiem zawodowym a prywatnym u wielu osób. Z pewnością da również wiele korzyści matkom i rodzinom. Do tej pory nie było przepisów, które w takim stopniu zwiększałyby możliwości dostosowania pracy do indywidualnych potrzeb rodziców, opiekunów, rodzin i pracowników.
Prawnicy wewnętrzni i doradcy zewnętrzni powinni informować pracodawców o nowej dyrektywie i przepisach krajowych, które będą następstwem tej dyrektywy. Ponadto, powinni starać się przekonać pracodawców do stworzenia środowiska pracy, w którym pracownicy (zarówno mężczyźni, jak i kobiety) mogą pracować krócej niż w pełnym wymiarze godzin, bez obaw o losy ich kariery.
Czy pracownicy, którzy będą mieli poczucie, że pracują w miejscu pracy, które rozumie ich potrzeby, będą bardziej lojalni wobec swojej organizacji? Czy dadzą z siebie więcej w postaci większej produktywności i etyki pracy? Czas pokaże. Z pewnością konieczna jest w tej kwestii nie tylko zmiana prawa, ale również ewolucja kulturowa.
Potrzebujesz wsparcia prawnego? Skontaktuj się z Kancelarią.