Zapadły przełomowe wyroki w sprawach C-287/22 oraz C-520/21. Jak powinni interpretować je frankowicze? Poniżej kilka słów wyjaśnienia.

Sprawa C-287/22

Pierwszy wyrok dotyczy dopuszczalności zawieszenia spłat kredytu na czas trwania postępowania w sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF wg kursu określanego przez bank i o zapłatę.

Poniżej dla przypomnienia treść pytania prejudycjalnego:

„Czy w świetle zasady skuteczności i proporcjonalności art. 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 sprzeciwiają się takiej wykładni przepisów krajowych lub orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którymi sąd krajowy może – w szczególności ze względu na ciążące na konsumencie obowiązki rozliczenia się z przedsiębiorcą albo dobrą sytuację finansową przedsiębiorcy – nie uwzględnić wniosku konsumenta o zarządzenie przez sąd środka tymczasowego (zabezpieczenia powództwa) polegającego na zawieszeniu na czas trwania postępowania wykonywania umowy, która prawdopodobnie zostanie uznana za nieważną na skutek usunięcia z niej nieuczciwych warunków umownych?”.

Wyrok TSUE

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie, w oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie unieważnienia zawartej przez tego konsumenta umowy kredytu ze względu na to, że owa umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki, spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie wspomnianej umowy kredytu, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia.

Innymi słowy, sąd krajowy powinien udzielić zabezpieczenia, jeśli jest to konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności wyroku stwierdzającego nieważność umowy.

Ale każdorazowo wymagana jest ocena przez sąd kwestii wpływu zawieszania spłat na osiągnięcie celu postępowania, jakim jest przywrócenie stanu, w jakim znajdowałby się konsument w braku nieuczciwego warunku umownego.

Sprawa C-520/21

Drugi wyrok odnosi się do roszczeń na tle wzajemnych rozliczeń stron w razie nieważności umowy kredytu.

Treść pytania prejudycjalnego brzmiała następująco:

„Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 [dyrektywy 93/13], a także zasady skuteczności, pewności prawa i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank – kapitału kredytu, konsument – rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia) z tytułu tego, że:

spełniający świadczenie pieniężne został czasowo pozbawiony możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, przez co utracił możliwość zainwestowania ich i osiągnięcia dzięki temu korzyści,

spełniający świadczenie pieniężne poniósł koszty obsługi umowy kredytu i przekazania pieniędzy drugiej stronie,

otrzymujący świadczenie pieniężne odniósł korzyść polegającą na tym, że mógł czasowo korzystać z cudzych pieniędzy, w tym mógł je zainwestować i dzięki temu uzyskać korzyści,

otrzymujący świadczenie pieniężne czasowo miał możliwość korzystania z cudzych pieniędzy nieodpłatnie, co byłoby niemożliwe w warunkach rynkowych,

wartość nabywcza pieniędzy spadła na skutek upływu czasu, co oznacza realną stratę dla spełniającego świadczenie pieniężne,

czasowe udostępnienie pieniędzy do korzystania może zostać potraktowane jako spełnienie usługi, za którą spełniający świadczenie pieniężne nie otrzymał wynagrodzenia”.

Wyrok TSUE

W kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że

nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności, oraz
stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

Powyższe oznacza, że bankowi nie przysługuje wynagrodzenie za korzystanie z kapitału wypłaconego konsumentowi w wykonaniu nieważnej umowy kredytu, ani żadna inna forma rekompensaty z tego tytułu.

Przysługuje mu bowiem jedynie zwrot tego kapitału wraz z odsetkami ustawowymi za zwłokę za okres od dnia wezwania do zapłaty. Z drugiej strony, w/w ograniczenia nie dotyczą konsumenta. Ten ostatni może bowiem oczywiście żądać zwrotu wypłaconych bankowi środków, jak i odsetek ustawowych za zwłokę (analogicznie jak w przypadku banku). TSUE nie wykluczył jednak prawa konsumenta domagania się od banku dodatkowych świadczeń (np. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału). Warunkiem jest oczywiście, aby roszczenie to zostało ocenione na gruncie prawa krajowego np. w procesie o zapłatę.

Potrzebujesz wsparcia prawnego? Dowiedz się więcej na stronie specjalizacji Kredyty frankowe.