Z tego artykułu dowiesz się:

Karta Nauczyciela – czym jest i dla kogo

Zasady zatrudnienia nauczyciela w prywatnej szkole wg Karty Nauczyciela

Wyjątki przewidziane w Karcie Nauczyciela

Zatrudnienie na umowę o dzieło

Szkoły niepubliczne zyskują w Polsce z roku na rok coraz większą popularność. Jednym z kluczowych elementów decydujących o wyborze tego typu placówki przez rodziców i opiekunów dzieci jest wykwalifikowana kadra. Prowadząc szkołę niepubliczną lub też będąc osobą starającą się o posadę w niej, warto wiedzieć, jak od strony formalnoprawnej wygląda kwestia zatrudnienia w niej nauczycieli.

Kwestie dozwolonych prawem form zatrudnienia nauczycieli reguluje Karta Nauczyciela z 26 stycznia 1982 (Dz.U.2019.2215).

Czym jest Karta Nauczyciela?

To ustawa, która reguluje prawa i obowiązki nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych. Stanowi ona pragmatykę zawodową. Oznacza to, że jej przepisy mają pierwszeństwo przed Kodeksem pracy.

Dla kogo Karta Nauczyciela?

Ma ona zastosowanie w przypadku:

nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe,
zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich,
publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.

W zakresie określonym ustawą, jej przepisom podlegają również nauczyciele zatrudnieni w:

publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego,
przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach i niepublicznych placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie Prawa oświatowego oraz szkołach niepublicznych i niepublicznych szkołach artystycznych o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych,
publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych innych formach wychowania przedszkolnego

(podstawa prawna art. 1 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela).

Powyższe oznacza, że do nauczycieli szkół niepublicznych znajdą zastosowanie przepisy Karty Nauczyciela, lecz tylko w zakresie określonym bezpośrednio w przepisach tej ustawy.

Zatrudnienie nauczyciela w szkole niepublicznej wg Karty Nauczyciela

W przypadku zatrudnienia nauczyciela w szkole niepublicznej kluczowy jest art. 10a ust. 1 Karty Nauczyciela. Stanowi on, że w przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2, a zatem także w szkołach niepublicznych, nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy. W praktyce chodzi o możliwość zawarcia umowy o pracę na okres próbny, na czas nieokreślony albo na czas określony (podstawa prawna art. 25 §1 kodeksu pracy). Jednocześnie należy pamiętać o ograniczeniu przewidzianym w art. 25 1 § 1 kodeksu pracy, zgodnie z którym okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać trzech.

Powyższe ograniczenie nie ma zastosowania do umów o pracę zawartych na czas określony:

w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie – jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

Zawarcie większej liczby umów, jak i przekroczenie wskazanego okresu jest niedopuszczalne. Co to oznacza w praktyce?

Umowa przekształca się z mocy prawa w umowę na czas nieokreślony. Jeżeli zatem okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż 33 miesiące lub jeżeli liczba zawartych umów jest większa niż 3, uważa się, że pracownik, odpowiednio od dnia następującego po upływie powyższego okresu lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony, jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Przykład:
Nauczyciel matematyki został zatrudniony w prywatnej szkole na umowę o pracę na czas określony od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r. i od 1 września 2020 r. do 31 sierpnia 2021 r. Zgodnie z powyższą regulacją, od 1 czerwca 2021 r. nauczyciel ten jest zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony.
Długość przerwy pomiędzy okresami zatrudnienia na podstawie poszczególnych umów o pracę nie ma wpływu na powyższe ograniczenia, zarówno co do liczby dopuszczalnych umów, jak i czasu ich trwania.

Przykład:
Nauczyciel języka polskiego został zatrudniony w prywatnej szkole na umowę o pracę na czas określony od 1 września 2018 r. do 30 czerwca 2019 r., od 1 września 2019 r. do 30 czerwca 2020 r., od 1 września 2020 r. do 30 czerwca 2021 r., a następnie od 1 września 2021 r. do 30 czerwca 2022 r. Zgodnie z powyższą regulacją, od 1 września 2021 r. nauczyciel ten jest zatrudniony na umowę o pracę na czas nieokreślony.
Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po dniu, w którym miało nastąpić jej rozwiązanie, nowej umowy o pracę na czas określony.

Przykład:
Nauczyciel języka angielskiego został zatrudniony w prywatnej szkole na umowę o pracę na czas określony od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. i od 1 września 2019 r. do 31 sierpnia 2020 r. 1 sierpnia 2020 r. strony zawarły aneks do umowy o pracę wydłużający zatrudnienie tego nauczyciela do 31 sierpnia 2021 r. Zgodnie z powyższą regulacją uznaje się, że strony zawarły kolejną umowę na czas określony od 1 września 2020 r. do 31 sierpnia 2021 r. która z dniem 1 czerwca 2021 r. przekształciła się w umowę na czas nieokreślony.
Jedynie w razie przedłużenia umowy do dnia porodu zgodnie z art. 177 § 3 kodeksu pracy, nie znajdą zastosowania regulacje dotyczące maksymalnej liczby umów o pracę na czas określony, jak i (łącznego) okresu zatrudnienia na podstawie umowy (umów) o pracę na czas określony, a ponadto skutki polegające na automatycznym przekształceniu się umowy o pracę w umowę na czas nieokreślony.

Konkludując – wypada stwierdzić, że zasadą jest zatrudnienie nauczyciela w szkole niepublicznej na umowę o pracę.

Wyjątek w Karcie Nauczyciela

Przewidziano go w art. 10 a ust. 2 Karty i dotyczy on jedynie nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo. W takim przypadku powierzenie prowadzenia tych zajęć może nastąpić również na innej podstawie niż umowa o pracę, pod warunkiem, że w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Chodzi tutaj o umowy cywilnoprawne takie jak umowa zlecenia, umowa o świadczenie usług, czy umowa o dzieło.

Problematyczna umowa o dzieło

Należy pamiętać, że cechą wyróżniającą umowę o dzieło jest zobowiązanie do wykonania oznaczonego dzieła, które co oczywiste, w chwili jej zawarcia jeszcze nie istnieje. Co istotne, umowa o dzieło jest umową rezultatu, a zatem skoncentrowaną na wyniku, efekcie działania zobowiązanego. Na gruncie szkolnym dodatkową trudność rodzi zatem, że prowadzenie zajęć bezpośrednio z uczniami lub wychowankami nie wywołuje skutków materialnych (brak substratu materialnego) i występuje najczęściej w postaci niematerialnej. Nie budzi wątpliwości jednak, że zajęcia można utrwalić zapisem audio lub video. Trudności związane z ustaleniem, czy w danej sprawie doszło do zawarcia umowy o dzieło, czy też innej umowy (jakiej?) najlepiej obrazuje wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 28 sierpnia 2014 r. II UK 12/14, zgodnie z którym:

W przypadku umowy o dzieło autorskie w postaci utworu naukowego (wykładu), przesłanką przedmiotowo istotną (przesądzającą) jest jego zakres, którego wskazanie nie może się ograniczać do danej dziedziny nauki. Tak bowiem szeroko ujęty przedmiot umowy uniemożliwia jego identyfikację wśród innych utworów intelektualnych dotyczących tego samego zakresu. Istotą wykładu jako dzieła autorskiego jest jego treść zawierająca przekaz określonej myśli intelektualnej twórcy, której granice wytycza z góry zamówiony temat. Skoro w momencie zawierania umowy temat wykładu jest nieznany, to nie jest możliwy do ustalenia (zidentyfikowania) jej rezultat. Nie stanowi zatem umowy o dzieło umowa o przeprowadzenie cyklu bliżej niesprecyzowanych wykładów z danej dziedziny wiedzy, których tematy pozostawiono do uznania wykładowcy, bowiem wskazuje to, że zamawiający nie jest zainteresowany określonym dziełem (utworem) intelektualnym o indywidualnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ale przekazywaniem odbiorcom wykładu wiedzy z danej dyscypliny.

Nie może wreszcie zejść z pola widzenia, że nauczyciel podlega nadzorowi pedagogicznemu oraz co do zasady realizuje zajęcia z uczniami lub wychowankami w miejscu i czasie określonym przez dyrekcję szkoły. Wybór umowy o dzieło nie przystaje więc do charakteru, rodzaju zadań oraz sposobu ich wykonywania przez nauczyciela prowadzącego zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami.

Wyjątek przewidziany w art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela limituje liczbę godzin w tygodniu prowadzonych przez nauczyciela – do maksymalnie czterech – a ponadto rodzaj zajęć. Chodzi bowiem o zajęcia prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami. Wyjątek ten nie obejmuje zatem czynności polegających na udziale w radach pedagogicznych, przygotowaniu się do zajęć, sprawdzaniu prac uczniów, czy spotkaniach z ich rodzicami.

Należy również pamiętać, że wyjątek pozwalający na zatrudnienie nauczyciela na innej podstawie prawnej (niż umowa o pracę) nie ma zastosowania, gdy w stosunku prawnym łączącym strony przeważają elementy charakterystyczne dla stosunku pracy. Jak stanowi kodeks pracy, należy do nich wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Jeżeli więc ma to być stosunek prawny mający cechy stosunku pracy, konieczne jest nawiązanie umowy o pracę. Wskazuje na tę konieczność art. 22 § 1 (2) kodeksu pracy, który zakazuje zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną.

Wnioski

Wymaganą formą zatrudnienia nauczycieli w szkole niepublicznej jest umowa o pracę.

I choć Karta Nauczyciela dopuszcza inny rodzaj umowy, wyjątek ten nie powinien być jednak interpretowany rozszerzająco. Trzeba wreszcie pamiętać, że jeśli w łączącym strony stosunku prawnym przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy (opisane powyżej), to zatrudniony może domagać się przed sądem ustalenia stosunku pracy.

Potrzebujesz wsparcia prawnego? Dowiedz się więcej na stronie specjalizacji Prawo oświatowe.